Cậu bé bán thuốc
lá dạo ở VN
trở thành nhà khoa học tài giỏi ở Mỹ
GS. TS. Trương Nguyện Thành. Ảnh: Xaluan.com
Một nhà khoa học thành danh ở Mỹ với nhiều công trình nghiên cứu và hằng trăm bài viết được đăng trên các tạp chí khoa học quốc tế xuất thân từ một cậu bé bán thuốc lá dạo ở chợ Gò Vấp, Sài Gòn.
Câu chuyện của Giáo sư-Tiến sĩ Hóa học Trương Nguyện Thành hiện đang giảng dạy tại trường đại học Utah, Hoa Kỳ, là niềm hãnh diện của người Việt trên trường quốc tế và là tấm gương đáng khâm phục để giới trẻ Việt Nam noi theo.Năm 11 tuổi, cậu bé Thành đã bắt đầu bươn chải, dãi dầu mưa nắng để kiếm tiền phụ mẹ nuôi 9 anh chị em sau khi cha mình bị liệt bán thân. Ngày ngày, sau giờ tan trường từ giữa trưa đến tận 9, 10 giờ đêm, cậu bé rong ruổi với thùng thuốc lá trên vai đi bán dạo quanh bến xe lam chợ Gò Vấp. Năm 1976, khi Việt Nam mở chiến dịch đưa cư dân ra các vùng kinh tế mới xa xôi, hẻo lánh, gia đình Thành chuyển xuống Lái Thiêu xoay sở tậu được một miếng ruộng nhỏ và một cặp trâu. Ở tuổi 15, Thành bỏ nghề bán thuốc lá dạo để chuyển sang đi cày thuê cuốc mướn.
Việc học
của cậu bé bị cản trở và chi phối rất
nhiều bởi công cuộc mưu sinh vất vả
hằng ngày, nhưng ý chí quyết tâm theo đuổi con
đường học vấn để đổi
đời đã vun đúc trong lòng cậu bé từ rất
sớm.Tiến sĩ Thành chia sẻ:“Tôi
có tư duy thích học, những lúc rảnh rỗi, tôi
thường lấy sách đọc. Chỉ có
môn toán là tôi học được vì không đòi hỏi
tập trung nhiều. Cứ rảnh là tôi
ngó qua một cái rồi để cái đầu tôi làm
việc. Tôi được sự
dạy dỗ của ông nội và ba tôi. Họ
thường khuyên rằng học vấn là con
đường ngắn nhất để đưa
một người không có gì tới thành công.”
Tới năm học lớp 12, con đường học vấn của cậu bé nghèo, lam lũ bắt đầu rẽ bước ngoặt, xuất phát từ một đáp án dí dỏm của Thành trước câu hỏi của thầy đố các học sinh giỏi. Ấn tượng trước sự thông minh của Thành, người thầy đã soạn đưa cho cậu bé một số sách để tham khảo.Giáo sư Trương Nguyện Thành kể lại:
“Năm 1979, Việt
Nam
lần đầu tiên tổ chức kỳ thi toán toàn
quốc. Thầy tôi có đem mười mấy cuốn
sách cho tôi mượn, bảo tôi đọc cho biết
rồi tới dự lớp thầy dạy cho các học
sinh giỏi dự thi toán. Tôi rất cảm
động trước nghĩa cử này. Mỗi
tối sau giờ làm ruộng, tôi đốt đèn dầu
đọc sách từ 9 giờ tới 12 giờ đêm.
Thời điểm đó, ở Việt Nam, hạnh
kiểm là vấn đề khá quan trọng. Hạnh
kiểm tôi tương đối xấu nên cô hiệu
trưởng không cho tôi đi thi học sinh giỏi toán.
Ông thầy lén đưa tôi đi theo đội
tuyển, may quá tôi thi đậu. Tỉnh Bình
Dương lúc đó chọn khoảng 30-40 em học sinh
giỏi toán lên trên tỉnh học chuyên toán trong 3 tháng.
Sau 3 tháng, họ tuyển lại lấy 5 em. Tôi cũng may
mắn lọt vào trong 5 em đó. Cũng vì thế, ba tôi
nhận ra rằng tôi có tiềm năng. Từ
lúc đó, ông khuyên tôi nên nghỉ đừng đi cày thêm mà
tập trung học. Và từ đó, ông tìm cách cho tôi ra
nước ngoài.”
19 tuổi, sau khi thi đậu vào đại học Bách Khoa, chàng thanh niên Trương Nguyện Thành vượt biên sang Mỹ. Sau 1 năm ở trung học với những khó khăn bước đầu về ngôn ngữ, anh từ giã gia đình bảo trợ người Mỹ để bắt đầu cuộc sống tự lập ngay từ năm thứ nhất đại học. Để trang trải sinh hoạt phí trong thời đèn sách, phần đông các bạn trẻ ở đây thường phụ việc ở nhà hàng, tiệm giặt ủi, hay đi giao báo. Riêng trường hợp của Thành, anh tìm đến một người thầy và xin được theo chân làm việc trong phòng thí nghiệm để bắt đầu công việc nghiên cứu ngay từ năm đầu đại học, một công việc thường bắt đầu ở bậc cao học. Số tiền kiếm được đủ trang trải các khoản chi phí hết sức tiết kiệm hằng ngày. Còn học phí của anh chủ yếu nhờ các khoản vay từ nguồn quỹ dành cho sinh viên và các phần học bổng của chính phủ.
Sau 4 năm đại học, anh ra trường với bằng cử nhân hóa học cùng với 4 văn bằng phụ về lý, toán, công nghệ thông tin, và thống kê.Tốt nghiệp đại học, anh đi thẳng vào chương trình tiến sĩ. Trong thời gian nghiên cứu hậu tiến sĩ, anh dành được học bổng của Quỹ Khoa học Quốc gia dành cho các tiến sĩ trẻ có tiềm năng vì lúc tốt nghiệp tiến sĩ, anh đã có 16 bài nghiên cứu trong khi trung bình một tiến sĩ khi ra trường xuất bản chừng 4-5 bài nghiên cứu.
Năm 1992, anh về làm Giáo sư hóa cho trường đại học Utah. Một năm sau, anh được chọn là 1 trong những nhà khoa học trẻ nhiều triển vọng của Hoa Kỳ, với giải thưởng 500 ngàn đô la cho công tác nghiên cứu. Năm 2002, anh được cấp bằng Giáo sư Cao cấp, tức bậc cao nhất trong 3 cấp Giáo sư của Mỹ.
Những yếu tố nào giúp một
cậu bé lam lũ, nghèo khó từng bán thuốc lá dạo,
cày thuê cuốc mướn ở đáy xã hội Việt
Nam lột xác, đổi đời thành một nhà khoa
học danh tiếng tại Mỹ?
Giáo sư-Tiến sĩ Trương Nguyện Thành cho
biết:“Người đó có tiềm
năng trời phú. Thứ hai, có môi trường giúp họ
phát triển. Thứ ba, người đó có nhận
thức được rằng mình có cơ hội đó
hay không. Tiềm năng chỉ là khả năng, muốn
đạt được thành công đòi hỏi phải có
môi trường để phát triển. Môi trường
không cho phép người đó phát triển, thì cũng không
làm được. Điển hình là người Việt
ở Mỹ hay ở nước ngoài thành công rất cao,
thế nhưng tại sao ngay tại Việt Nam không có
những ngôi sao như vậy? Khi tôi
bước chân vào trung học ở Mỹ, có một
cậu vượt biên cũng giống trường hợp
như tôi, đi một mình, được một gia
đình Mỹ bảo lãnh. Cậu ta
cũng ở gần nhà tôi. Khi tới
Mỹ, tôi và cậu ấy có cùng một cơ hội
như nhau. Tôi cố gắng hơn, tôi vào đại
học. Còn cậu ta làm việc cho một hãng gà Tây,
kiếm tiền liền. Một năm sau, tôi về lại
làng thăm ba mẹ nuôi và ghé thăm thằng bạn. Công
việc nó làm chỉ đứng móc ruột gà Tây thôi,
chờ con gà chạy qua, đưa tay vào móc ruột gà ra. Nó
khoe với tôi nó có được chiếc xe
hơi. Còn tôi lúc đó vẫn chưa có gì.
Sau 4 năm
đại học, tôi trở về, anh bạn vẫn còn
móc ruột gà Tây. Anh đã có được một căn
hộ, có TV lớn, dàn máy xịn, xe
hơi sports. Còn tôi vẫn chỉ một thùng
sách quèn.
Sau 5, 6 năm sau, tôi
trở về, cậu bạn vẫn còn làm chỗ cũ
nhưng cho biết phải đổi nghề vì đau
nhức xương khớp tay do làm việc ở phòng
lạnh. Lúc đó, tôi sắp ra tiến sĩ. Đó là cái điều kiện thứ 3 mà tôi
muốn nói: người có tiềm năng, có môi
trường, mà không nhận thức được cơ
hội của mình và quyết tâm đạt được
cơ hội đó. Thật sự, tôi không có xe hơi, không có bạn gái, không có tình phí,
ở nội trú, ăn mì gói. Cho nên, chi phí tôi
rất ít. Tôi làm việc trong phòng nghiên
cứu chỉ đủ sống. Tôi ra đại
học trong túi chỉ có 200 đô la, nợ nhà nước
khoảng 15 ngàn đô la (mỗi năm khoảng 3-4 ngàn
tiền học phí cộng với tiền phụ thêm
để sống), cùng một thùng sách và một giỏ
quần áo cũ.”
Thành công ở xứ người, Giáo sư Thành trở lại Việt Nam, giúp thành lập Viện Khoa học Công nghệ Tính toán TP.HCM bắt đầu đi vào hoạt động từ năm 2009. Vừa tiếp tục giảng dạy tại trường đại học Utah ở Mỹ, vừa giúp điều hành Viện nghiên cứu tại Việt Nam, Viện trưởng Trương Nguyện Thành nói về công việc của mình:“Điều khiển một viện nghiên cứu từ xa rất khó. Cho nên, có một viện trưởng tại Việt Nam chuyên lo các vấn đề hằng ngày như làm việc với chính phủ, hợp đồng, hay mướn người. Còn tôi phụ trách chiến lược phát triển về khoa học, kêu gọi những người khác về giúp phát triển.”Ngoài ra, cá nhân ông còn nhận bảo trợ cho các sinh viên giỏi từ Việt Nam sang Mỹ du học bằng chính nguồn quỹ nghiên cứu của ông. Đích thân Giáo sư Thành đứng ra phỏng vấn tuyển chọn người tài, và từ năm 2001 tới nay, ông đã tài trợ cho trên dưới 20 sinh viên Việt Nam sang Mỹ học tập, nghiên cứu. Trong số này có nhiều người đã trở về giúp ông phát triển Viện nghiên cứu tại Việt Nam.
Tiến sĩ
Trương Nguyện Thành tâm sự:“Thời
còn đi cày mướn, lời nguyền của tôi là
nếu tôi thành công, tôi sẽ đem cơ hội đó cho
lại những người khác. Đó là tâm
nguyện của tôi lúc còn ở đáy xã hội Việt Nam. Tôi thường nói chuyện với học trò
của tôi khi họ tới cảm ơn tôi đã cho họ
cơ hội. Tôi bảo họ không
cần cảm ơn tôi. Điều họ
có thể trả ơn tôi là đem cơ hội đó cho
một vài người khác. Chính vì vậy, một
số đệ tử của tôi về lại Việt
Nam, giúp tôi lập Viện. Tôi gieo những
hạt giống và từ đó sẽ nhân thành những
hạt giống khác. Một con én không làm nên nổi mùa
xuân. Tôi chỉ là người mở
đường. Những người khác bước
chân theo, làm cho con đường
rộng ra, nhẵn thêm, dễ đi hơn.”
Giáo sư Thành nói ai cũng mơ
ước thành công, nhưng chỉ có những người
chịu khó nỗ lực mới tới được
đích đến:“Tôi chỉ có một lời nhắn
nhủ với các sinh viên ở Việt Nam rằng trên đời
cái gì cũng có giá phải trả. Nếu muốn thành công,
phải chấp nhận trả cái giá đó. Thành công là
một con đường đi chứ không phải là
một điểm đích. Tôi không nói tôi đã thành đạt
điều gì, chỉ là một con đường mà khi
quay lại tôi thấy tôi đã đi được
rất xa rồi.”
Con đường thành công của Giáo sư -Tiến sĩ Trương Nguyện Thành trải qua bao nhiêu năm gian nan, thử thách. Cậu bé bần cùng, lam lũ ở Việt Nam qua đến Mỹ cũng đã nếm trải bao nhiêu những thiếu thốn, khó nhọc để có được vị trí đáng nể như ngày hôm nay. Đó là nhờ sự quyết tâm vượt khó vươn lên, sẵn sàng trả giá cho con đường đã chọn.
Nguồn: VOA
(Nguồn: Thạnh Trần chuyển tiếp anhdaodalat@yahoogroups.com)